İşte Anlam - Bölüm 3

İşte anlamı etkileyen kurumsal faktörler

Modelimizde göre anlamlı çalışma ile ilgili bireysel faktörleri gördük ve çıktılarından da söz ettik. Şimdi ise çalışma yaşantımız için işimizde anlam bulma seviyemizin etkisini belirleyen kurumsal özellikler başlığına değinelim. Daha önce de Victor Frankl'ın yaşantısından da verdiğimiz örnekteki gibi dış faktörler anlam bulmamızda asıl belirleyici değildir fakat Frank bunun yine de önemli olduğunu söylemektedir. Kendi yaşamından verdiği örnekler ile insanın çevresinin hem iyi fırsatlar oluşturabilecek bir ortam halini alabilecekken aynı zamanda hiç tercih etmek istemeyeceği hatta bir kara bulut gibi etrafını sarabileceğini ifade etmiştir.

Çalışma hayatımızı etkileyen bu etkenleri sırasıyla; liderlik, kurumsal kültür,kurumsal politikalar ve uygulamalar ve iş yerindeki sosyal bağlam olarak detaylandıcağız.

Liderlik

Anlamlı çalışma deneyimimiz, kendimizi, değerlerimiz, bulunduğumuz kurum ve o kurumun hedeflerini anlayarak şekillendiğini söyleyebiliriz (Chalofsky, 2003). Yapılan çalışmalarda liderlerin aktif olarak yer aldığı, çalışanların görevleri ve kurumun amaçları arasındaki bağlantıyı ifade etmenin anlamlılık hissine katkıda bulunmuştur. Liderler bu sürece aracılık ederek anlamlı çalışmada aktif rol oynarlar. Liderler ile ilgili yapılan bir çalışmada ise liderlerin kendi anlamlandırma sürecini bilen ve bulunduğu kuruma en iyi şekilde yararlı olabileceğini ifade edebilen liderler diğer ekip üyelerinin anlamlı çalışmalarına daha çok katkıda bulunmuştur (Lips-Wiersma ve Morris, 2009). Ayrıca yapılan diğer çalışmalarda bazı liderlik türleri işte anlam bulmayı artırdığı gibi pozitif iş yeri sonuçlarına olumlu bir etkisi olmuştur (Chen vd., 2018; Demirtaş vd.,2017). Bu liderlik türlerinden söz edecek olursak dönüşümsel liderlik (Arnold vd.,2007), yetki veren liderlik (Lee vd., 2017) ve etik liderlik (Demirtaş vd., 2017) olduğunu söyleyebiliriz.

Kurumsal Kültür

Kurumsal faktörlerin bir diğer bileşeni olan kurumsal kültüre yönelik yapılan çalışmalarda Cardador ve Rupp (2011) inovatif ve destekleyici kurumsal kültürün çalışanlara kontrol, kurumsal aidiyet hissi sağlamada yardımcı olduğu için anlamlı çalışmalarına katkıda bulunduğunu ifade etmişlerdir. Buna ek olarak eğer bir kurumda etik değerlere uygun bir kültürü varsa, yenilikçi ve destekleyici unsurların çalışma ortamına uyumu sağlanmışsa, kurum kültürünü oluşturan ögeler her birimde benzer şekilde oluşuyorsa anlamlı çalışmanın daha da derinleştiği bulunmuştur (Cardador ve Rupp, 2011). Bir kurum kültüründe olumlu olarak değerlendirebileceğimiz bu durumlara karşılık olarak yapılan çalışmalara göre yüksek oranda resmileştirilmiş kurallar ve buna yönelik düzenlemeler içeren hiyerarşik kültür yapılanmalarının anlamlı çalışma üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olduğu değerlendirilmektedir ( Lee vd., 2017). Elde edilen bu çalışmalar ışığında kurum kültürünün doğru ve uygun bir yapısının olması anlamlı çalışmaya katkı sağlarken, bazı uygulamaların olumsuz sonuçlandığını söyleyebiliriz.

Kurumsal Politika ve Uygulamalar

Sırada kurumsal politika ve uygulamaların işte anlam üzerindeki etkisine değinelim. Kurumsal sosyal sorumluluk ( Corporate social responsibility) olarak adlandırılan ve çalışanların ekonomik, sosyal ve çevresine yönelik düzenlemeleri içeren bu yaklaşım anlamlı çalışmaya katkı sağlamaktadır (Aguinis ve Glavas, 2013). Çünkü bu yaklaşım çalışanlara etik bir yaklaşımı benimser ( Glavas ve Kelley, 2014) ve bunu yaparken de çalışanların başka insanların refahını iyileştirmeye yönelik katkıları olduğunu vurgulayarak anlamlı çalışma sürecine destek olur (Baylan ve Skitka, 2012). Kurumsal uygulamalara yönelik yapılan çalışmalarda ise çalışanların kurumsal gönüllülükte yer alma çabalarının desteklenmesi anlamlı çalışma üzerinde olumlu katkı sağlamaktadır (Caliguri vd., 2013). Diğer bir çalışmada ise çalışanlar işlerinde anlam bulamama durumunu telafi etmek için kurumsal gönüllülük faaliyetlerine katıldığı bulunmuştur (Geroy vd., 2000). Bir başka uygulama alanı ise insan kaynaklarına yönelik faaliyetleri içermektedir. Buna ilişkin kurum tarafından sağlanan gelişim fırsatları ve eğitim çalışmalarının anlamlı çalışmaya katkısı olduğu gözlemlenmişir (Fletcher, 2016). Bununla beraber eğer kurum politikaları ve faaliyetleri samimiyetsiz olarak algılanırsa anlamlı çalışmanın olumsuz etkilenmektedir (Bailey vd., 2017). Bu sonuçlar bize kurumların çalışanları destekleme noktasındaki etkinliklerinde gerekli hassasiyetin gösterilmesi gerektiğini gösteriyor. Eğer buna dikkat edilmezse anlamlı çalışmaya yönelik olumsuz bir ortamla karşılaşabiliriz.

İş Yerinde Sosyal Bağlam

Son olarak kurumsal faktörler başlığında iş yerinde sosyal bağlamın anlamlı çalışmaya olan etkisinden söz edelim. Wrzesniewski ve diğerleri (2003) kurumdaki diğer bireylerle ( iş arkadaşları, yöneticiler vs.) ilişkilerin anlamlı çalışma konusunda önemli bir yerinin olduğunu söylemektedir. Çalışma arkadaşlarımızla olumlu ilişkilerimiz bizlere önemli bir deneyim olarak yansımaktadır çünkü bu durum sosyal aidiyet hissine katkı sağlamaktadır. Ancak bu konuda dikkat etmemiz gereken önemli bir konu ise enerji tüketimimiz olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bir çalışmada bazı çalışanlar için bu etkileşimler için harcanan enerji fazla olduğunda anlamlı çalışma hissiyatları konusunda olumsuz etkilendikleri sonucu bulunmuştur (Ashforth ve Kreiner,1999). Bunun dışında iş yerlerindeki mentorluk faaliyetleri çalışanların kariyer gelişimleri ve sosyal aidiyet duygusunu artırma konusunda destek olarak anlamlı çalışmaya katkı sunabilir. Bu çalışmalar sayesinde mentörler kişisel ilişkiler özelinde iş değerlerini ve daha önce de söz ettiğimiz kurumun hedeflerinin anlaşılmasında katkı sağlandığı mesajını iletebilir (Berg, 2016).

Sosyal yaşam bizler için çok önemlidir ve buna birçok alanda ihtiyaç duyarız dolayısıyla bireylerin çalışma ortamlarında çeşitli şekillerde desteklenmesi ve olumlu ilişkiler içinde olması anlamlı çalışma sürecine destek olmaktadır. Victor Frankl kamp yıllarından söz ederken arkadaşların birbirine destek olarak birçok olumsuzluğu göze alma pahasına beraber olduklarını gözlemlemiştir. Bu durum sorunları beraber çözmeye yardımcı olmuş ve olumsuz senaryolar karşısında yaşananların bu sayede bir anlama kavuştuğunu ifade etmektedir.

Sonuç olarak kurumsal faktörlerin anlamlı çalışma üzerinde birçok açıdan etkisinin olduğunu yapılan çalışmaların sonuçlarıyla beraber gördük. Hayatımızda yer alan gerek iş, gerek arkadaşlık gerekse de ailevi ilişkiler anlam arayışımız konusunda etkiye sahiptir.

Yazımızın sonuna gelirken Frankl için de çok önemli olan bir konuya değinerek sonlandıralım. Modelimizde yer alan bireysel ve kurumsal özellikler aslında hayatımızın her alanında ve her ilişkimizde karşımıza çıkabilecek bir yapıyı yansıtmaktadır. Sadece bize özel olan ve sadece bizim deneyimleyebileceğimiz, yaşamımızın anlamı gibi bir konuya tek bir cevap verilmediğini söyleyebiliriz. Bunun yerine her durumu kendi içinde düşünüp kendine göre bir anlamının olduğunu düşünmeliyiz. Bu sayede genel olarak hayatımızın anlamına dair daha güçlü cevaplar bulabiliriz. İşimizde anlam bulma arayışımız da bu sorgulamanın bir parçasıdır ve o da tek bir soru ya da tek bir cevap olarak düşünülmemelidir. Onu da etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu süreçleri gözden geçirerek farkındalığımızı artırabiliriz. Bu farkındalık bizlere "anlamsal boşlukları" doldurma konusunda yardımcı olur. Nietzsche'nin dediği gibi "İnsan nedenini bilirse her türlü nasıla katlanabilir." Bu nedenler anlamsal boşlukları ifade ederken Frankl'ın çok önem verdiği sevgi ve sevmek bize "neden" konusunda yol göstererek birçok "nasıl" için bize gerekli gücü ve motivasyonu sağlayarak zorlukların üstesinden gelmemize yardım eder. Bu da demek oluyor ki yaptığımız işi sevmemiz çalışma yaşantımızdaki anlam arayışımıza cevap bulmaya destek olur. En nihayetinde buradaki anlamlandırma sürecimizin ardından hayatımızın anlamına dair sorgulamalarımızda bir "neden" bulunabilir.