İş Hayatında Stresli Olmak Ne Demek?

Günümüz iş dünyası, çalışanlar için birçok fırsat sunsa da, pek çok insanın aynı zamanda stres yaşamasına neden olur. Peki, insanlar stresli olduklarını söylerken aslında ne demek istiyor; hiç düşündünüz mü? Günlük hayatta sık sık kullandığımız stres kavramı aslında oldukça karmaşık. Kimileri uzun saatler çalışmaktan dolayı stresliyken kimileri iş arkadaşlarından kaynaklanan bir stres yaşıyor olabilir. Yani bu kavram kişiden kişiye değişebilecek karmaşık bir duygu ve fiziksel tepkiler yumağını ifade edebilir. Stres ve iş stresi oldukça fazla çalışılan konular olsa da tanımları konusunda uzmanlar farklı fikirlere sahip. İş stresi kavramını daha iyi anlayabilmek için Kinman ve Jones (2005) tarafından yapılan bir araştırmayı inceleyelim.

Araştırma için farklı mesleklerden, 20 kadın ve 25 erkek, toplam 45 çalışan ile yarı yapılandırılmış bireysel görüşmeler yapılmış ve katılımcılara iş stresinin anlamı, nedenleri, sonuçları ve yönetimi hakkında bir dizi soru sorulmuştur.

İş Stresi Nedir ve Nasıl İncelenir?

Görüşülen kişilerin birçoğu iş stresini, işyerindeki olumsuz koşullardan kaynaklanan bir sorun olarak tanımlamışlardır. Örneğin katılımcılardan biri işteki stresi “Stres, aşırı çalışma ve günde yeterli saatin olmamasıdır.” şeklinde tanımlamıştır. Verilen yanıtlara göre işteki stres genel olarak zaman baskısı, iş güvensizliği, aşırı iş yükü, sıkıcı ve tekrarlayan işler ile rol çatışması, kişilik gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Araştırma sonucunda katılımcıların yanıtlarına göre mesleki stres kavramı üç ana kategoriye indirgenmiş ve incelenmiştir.

1. Bir uyaran (işyerindeki olumsuz koşullar)

2. Bir uyarıcı ve tepki ilişkisi (çalışma koşulları ve bireysel faktörler arasındaki etkileşim)

3. Bir tepki (sağlık ve performansla ilgili çeşitli sonuçlar)

Bu çalışmada işyerindeki olumlu/olumsuz tüm deneyimler uyaran, bu uyaranlar sonucunda ortaya çıkan etkiler ise tepki olarak düşünülmektedir. Kategorileri daha net anlayabilmek için aşağıdaki şemayı inceleyebilirsiniz.

Stresin Sonuçları ve Baş Etme Yolları

Katılımcıların çok büyük bir çoğunluğu işteki stresin son yıllarda oldukça arttığını belirterek stresi genel anlamda olumsuz terimlerle tanımlamış olsalar da stresin olumlu sonuçları olabileceğini iddia edenler de olmuştur. Örneğin katılımcılardan biri “Eğer hayatınız boyunca her şey yolunda giderse bu biraz sıradan olur. Bazı günler biraz stres yaşamasaydınız devam edemezdiniz.” diyerek strese pozitif bir açıdan yaklaşmıştır. Tüm bunlardan yola çıkarak stresi “zarar verici stres” ile “motive edici stres” olarak ikiye ayırabiliriz fakat stres söz konusu olduğunda bireysel farklılıklar oldukça belirleyici olmaktadır. Örnek vermek gerekirse teslim tarihinin net bir tarih olması bazıları için belirsizliği ortadan kaldırması nedeniyle motive edici olabilecekken bazı kişiler kendilerini sıkışmış hissedebilir. Bu nedenle bu iki stres türü arasında genelleştirilebilir bir ayrım yapmak pek mümkün değildir.

Bu çalışmada görüşülen kişiler iş stresinin gerginlik/endişe, depresyon/mutsuzluk, uykusuzluk, sinirlilik, evlilik zorlukları ve fiziksel sağlık sorunları gibi etkileri olduğunu vurgulamışlardır. İş stresinin bu gibi olumsuz sonuçları ile baş etmek için herkes çeşitli yöntemler kullanabilir. Katılımcılara mesleki stresin yönetimine dair soru sorulduğunda gelen cevapların büyük çoğunluğu bireysel odaklı stratejilerden oluşmaktadır. Zaman yönetimini sağlamak, egzersiz yapmak, hobiler edinmek ve danışmanlık hizmeti almak katılımcıların paylaştıkları stres yönetimine dair stratejilerinden birkaç tanesidir.

Özetlemek gerekirse bu çalışmada görüşülen kişiler yaşadıkları stresin en temel kaynağının işyerindeki olumsuz koşullar olduğunu belirtmişlerdir. Yöneticilerin bunu göz önünde bulundurarak çalışanlarının istek ve ihtiyaçlarını ön planda bulundurması işyerindeki stresin azaltılmasıyla birlikte çalışan verimliliğinin artması veya devamsızlığın azalması gibi pek çok olumlu sonucu beraberinde getirecektir. Çalışanlar bazında ise işyerlerindeki stresin azalması genel hayat memnuniyetlerini artıracak olmanın yanında yukarıda bahsedilen tüm olumsuz etkilerden uzak kalmasını sağlayıp iş-yaşam dengesinin kurulmasına da katkı sağlayacaktır. İşverenler ve çalışanlar, iş stresini azaltmak ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturmak için işbirliği yapmalıdır. Bu, hem çalışanların hem de işverenlerin uzun vadeli başarılarını destekleyebilir. Tüm bunlara ek olarak stresin salt olumsuz bir durum olduğunu savunmak yanlış olacaktır. Bazı kişiler için bir miktar stres motive edici olabilmektedir. Aradaki dengenin sağlanması için kişilerin öz farkındalıklarının yerinde olması gerekmektedir. Bireysel danışmanlık hizmetleri ve koçluklar bu konuda çalışanlara yardımcı olabilecek seçeneklerdendir.

Kaynak makale: Kinman, G., & Jones, F. (2005). Lay representations of workplace stress: What do people really mean when they say they are stressed?. Work & stress, 19(2), 101-120.